ارز دیجیتال چیست؟ [کاربردها و معایب ارز دیجیتال]

ارز دیجیتال چیست؟ نحوه استخراج ارز دیجیتال چگونه است؟ رمز ارز چیست؟ آیا ارز دیجیتال با رمز ارز متفاوت است؟ و … . همگی سوالاتب هستند که قصد داریم در این مقاله به آن‌ها بپردازیم.

مقدمه‌ای بر پیدایش ارز دیجیتال

ارزهای دیجیتال یا همان رمز ارزها نوعی واحد پولی دیجیتال هستند که به شکل داده‌های رمزنگاری شده وجود دارند. این داده‌ها روی‌ شبکه های همتا به همتا (Peer-to-Peer) به نام بلاک چین کار می‌کنند و به واسطه وجود این زنجیره‌های متصل به هم می‌توان تراکنش‌هایی مانند خرید، فروش و انتقال ارزهای دیجیتال را پیگیری کرد.

ارزهای دیجیتال از فناوری رمزنگاری برای تضمین امنیت استفاده می کنند و واژه رمز در رمز ارز نیز نشأت گرفته از همین قابلیت است. ارزهای دیجیتال با هدف جایگزینی با واحد‌های پولی مرسوم ساخته و روانه بازار شدند بنابراین عمده کاربرد آن‌ها استفاده به عنوان پرداخت و نقل و انتقال ارزش است.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد در تاریخچه ارزهای دیجیتال این است که به صورت غیرمتمرکز عمل می‌کنند، به این معنی که به بانک مرکزی یا مرجعی متکی نیستند. این ماهیت غیرمتمرکز یکی از جنبه‌های کلیدی است که ارزهای دیجیتال را از اشکال سنتی پول متمایز می‌کند.

نبود کنترل دولت‌ها در عرضه و فرایند ساخت ارزهای دیجیتال استقلال بیشتری به کاربران می‌دهد و چهارچوب‌های سنتی و بعضاً دست‌وپا گیر فعلی را پشت سر می‌گذارد، اما از سوی دیگر نبود نظارت‌های قانونی باعث می‌شود سودجویان و کلاهبرداران بیشتری بتوانند در این عرصه حضور پیدا کنند و احتمال از دست رفتن سرمایه کاربران افزایش می‌یابد.

هر کدام از ارزهای دیجیتالی که امروزه شاهدش هستیم از چهارچوب‌ها و سازوکارهای مختلفی برای عرضه، اجماع و … استفاده می‌کنند. به عنوان مثال بیت کوین ارزی که به عنوان قدیمی‌ترین عضو این خانواده شناخته می‌شود از سازوکار اثبات کار (Proof of Work) استفاده می‌کند یا اتریوم رقیب دیرینه بیت کوین که در ابتدا از چهارچوب اثبات کار استفاده می‌کرد پس از مدتی سازوکارش را به اثبات سهام (Proof of Stake) تغییر داد.

بسیتری به نام بلاک‌چین

بلاک‌چین متشکل از دو کلمه Block و Chain است که به معنی زنجیره‌ای از بلوک‌ها معنی می‌دهد. در واقع نوعی سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است که پایگاه داده آن را اصطلاحا دفتر کل توزیع شده می‌نامند.

به عبارت دیگر، اطلاعات در ساختاری متشکل از بلوک‌ها ذخیره می‌شوند و هر یک از این بلوک‌ها ظرفیت محدودی دارد. هنگامی که ظرفیت یک بلوک تکمیل شود، آن بلوک به زنجیره بلوک‌های قبلی اضافه می‌شود. این اطلاعات پس از ثبت قابلیت حذف نداشته و به صورت شفاف در اختیار همه کاربران عضو این شبکه قرار می‌گیرد. با توجه به توزیع اطلاعات بین کاربران و رمزنگاری آن‌ها، امکان هک شدن اطلاعات تقریبا وجود ندارد.

استخراج ارز دیجیتال

به فرآیندی که در آن ارز دیجیتال جدید تولید می‌شود، اصطلاحا استخراج ارز دیجیتال می‌گویند. تولید ارز دیجیتال جدید یا اصطلاحا ماینینگ نیز به کمک حل مسائل و معادلات دیجیتال و ثبت آن‌ها انجام می‌شود. به زبان ساده ماینر‌ها در ازای حل مسائل دیجیتال و ثبت آن‌ها، ارز دیجیتال دریافت می‌کنند. انجام فرآیند استخراج از چند روش امکان‌پذیر است که از جمله متداول‌ترین آن‌ها استفاده از پردازنده مرکزی (CPU)، پردازنده گرافیکی (GPU) و تراشه‌های ای سیک (ASIC) است. در ادامه به توضیح اجمالی هر یک می‌پردازیم.

• CPU: در این روش ماینر به کمک پردازنده مرکزی کامپیوترهای شخصی اقدام به استخراج رمز ارز می‌کند. با توجه به اینکه پردازنده‌های کامپیوترهای خانگی دارای توان محدود هستند، استفاده از این روش می‌تواند کند و زمان‌بر باشد. البته در صورتی که ماینر به تعداد زیادی کامپیوتر و منبع الکتریسیته ارزان دسترسی داشته باشد، استفاده از این روش به صرفه خواهد بود.
• GPU: در این روش از  از کارت گرافیک یا همان GPU کامپیوترهای شخصی برای استخراج استفاده می‌شود. برای بکارگیری این روش که به GPU ماینینگ نیز معروف است، به یک سیستم پردازنده گرافیکی قوی نیاز است.
• ASIC: نوعی دستگاه الکترونیکی است که به صورت اختصاصی برای استخراج ارزهای دیجیتال طراحی شده است. در این روش ماینر با خرید این دستگاه اقدام به تولید رمز ارز می‌کند. از جمله مزایای استفاده از این روش سرعت و سهولت بیشتر نسبت به استفاده از CPU و GPU است. اما از آن جایی که این دستگاه‌ها از الگوریتم‌های خاصی پیروی می‌کنند، هر دستگاه ASIC تنها توان تولید یکی از انواع ارز دیجیتال را دارد. در نتیجه لازم است ماینر قبل از خرید آن‌ها نوع ارز استخراجی خود را مشخص کند.

انواع کیف پول‌های ارز دیجیتال

همانطور که از نامش پیداست، کیف پول ارز دیجیتال وظیفه نگهداری از رمزارزها را بر عهده دارد. این نوع کیف پول‌ها به ۲ دسته کیف پول گرم و کیف پول سرد تقسیم می‌شوند. هر شخص می‌تواند بسته به کاربرد و نیاز خود از هر یک از انواع کیف پول‌های ارز دیجیتال استفاده کند.

• کیف پول سرد (Cold wallet): کیف پول سرد از اتصال به اینترنت بی‌نیاز است و می‌توان به صورت آفلاین از آن‌ استفاده کرد. به دلیل عدم نیاز به اتصال آنلاین این نوع کیف پول‌ها امنیت بالاتری نسبت به کیف پول‌های گرم دارند و نمی‌توان به راحتی از راه دور آن‌ها را هک کرد. کیف پول‌های سرد به صورت کلی به سه دسته‌ی کیف‌ پول‌های سخت‌افزاری، کیف پول‌های کاغذی و کیف پول‌های ذهنی تقسیم‌بندی می‌شوند.
• کیف پول گرم (Hot Wallet): کیف پول گرم نوعی از کیف پول ارزهای دیجیتال است که به اینترنت متصل و آنلاین است. اتصال به اینترنت این نوع کیف پول‌ها،  آن‌‌ها را به هدفی جذاب برای هکرها تبدیل می‌کند. به همین جهت، حفظ امنیت کیف پول‌های گرم اهمیت فراوانی دارد. از طرف دیگر، کیف پول‌های گرم می‌توانند از نوع سرپرستی (custodial) یا غیر سرپرستی (non-custodial) باشند. در نوع سرپرستی، یک شخص ثالث، کلیدهای خصوصی مرتبط به دارایی‌های موجود در کیف پول را نگهداری می‌کند و این موضوع خود می‌تواند به یک ریسک امنیتی تبدیل شود. کیف پول‌های گرم به صورت کلی به ۲ دسته‌ی کیف‌ پول‌های نرم‌افزاری و کیف پول‌های آنلاین تقسیم‌بندی می‌شوند.

مزایا و معایب ارز دیجیتال

مزایا

• به دلیل استفاده از الگوریتم‌های پیچیده رمزنگاری، رمز ارزها امنیت بالایی دارند و احتمال تقلب در آن‌ها بسیار کم است.
• به دلیل عدم وجود محدودیت پول‌های رایج، انتقال پول و انجام معامله در مبالغ بالا بسیار راحت است.
• هویت خریدار و فروشنده در معاملات رمز ارزها مشخص نیست، در نتیجه امکان ردیابی تراکنش‌ها وجود ندارد.
• به دلیل اینکه این معاملات بدون واسطه انجام می‌پذیرد، انجام تراکنش آسان‌تر و با پیچیدگی کمتری همراه است.

معایب

• نوسان قیمت رمز ارزها بسیار بالاست. برای سرمایه‌گذاری در این حوزه نیاز است تا حتما با پیچیدگی‌های این بازار آشنا بود.
• به طور کلی امروزه رمز ارزها گسترش قابل توجهی یافته‌اند اما هنوز در برخی کشور‌ها رواج زیادی ندارند و حتی در بعضی نقاط دنیا نیز ممنوع هستند.
• در صورت دسترسی شخص دیگری به رمز کیف دیجیتال شما، امکان سرقت دارایی وجود دارد.
• به دلیل مخفی بودن هویت معامله‌گران ارز دیجیتال، امکان استفاده برای بسیاری از فعالیت‌های غیرقانونی فراهم است.

معروف‌ترین ارزهای دیجیتال

 تا امروز تقریبا ۲۳۰۰۰ ارز دیجیتال در سراسر دنیا به‌وجود آمده اما اکثر آن‌ها نتوانسته‌اند موفقیت چشمگیری کسب کنند. در ادامه بحث رمز ارز چیست، نیاز است تا با تعدادی از رمز ارزها آشنا شوید. در ادامه به معرفی تعدادی از معروف‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

بیت کوین

بیت کوین اولین و مشهورترین ارز دیجیتال است که در اواخر سال ۲۰۰۸ معرفی شد. از زمان ساخت این ارز دیجیتال توسط ساتوشی ناکاموتو تا به امروز یکی از مورد توجه‌ترین رمز ارزها بوده و جایگاه نخست را بین ارزهای دیجیتال حفظ کرده است. امروزه بیت کوین بیش از ۳۸ درصد بازار ارز دیجیتال را به خود اختصاص داده است و با نماد اختصاری BTC نشان داده می‌شود.

اتریوم

این رمز ارز توسط ویتالیک بوترین برنامه‎‌نویسی روسی-کانادایی ایجاد و در اواخر ۲۰۱۳ مطرح شد. برخلاف بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال که تنها راهی برای مبادله و ذخیره ارزش هستند، اتریوم خود را شبکه‌ای محاسباتی غیرمتمرکز می‌نامد که بر اساس تکنولوژی بلاک چین ساخته شده است. ارز دیجیتال این پلتفرم اتر (ether) نام دارد. از اتر می‌توان همانند بیت کوین برای خرید و فروش کالا و خدمات نیز استفاده کرد. 

تتر

تتر سومین ارز دیجیتال بزرگ جهان از نظر ارزش بازار است. این رمز ارز از دسته استیبل کوین‌ها است. استیبل کوین‌ها رمز ارزهایی هستند که برای حفظ ارزش پایدار، می‌توانند به دارایی‌های دنیای واقعی، مانند دلار، متصل گردند. بنابراین در حالی که ارزش سایر ارزهای دیجیتال اغلب در نوسان است، قیمت تتر همیشه ۱ دلار آمریکا ثابت می‌ماند. معامله­‌گران ارزهای دیجیتال اغلب از تتر به عنوان جایگزینی برای دلار استفاده می‌­کنند. تتر با نماد اختصاری USDT شناخته می‌شود.

دوج کوین

دوج کوین یک رمزارز مبتنی بر بلاک‌چین است که در سال ۲۰۱۳ توسط بیلی مارکوس و جکسون پالمر ساخته شد. استخراج واحد‌های دوج کوین محدودیت ندارد به همین جهت کارمزد تراکنش‌های آن بسیار پایین است. این ارز دیجیتال ابتدا برای شوخی ایجاد شد اما به سرعت در میان مردم محبوبیت پیدا کرد. دوج کوین با نماد اختصاری DOGE شناخته می‌شود.

زی کش

زی کش در سال ۲۰۱۶ توسط برنامه‌نویسی به نام زوکو ویلکاکس ایجاد گردید. یکی از اهداف اصلی این کوین حفظ حریم خصوصی به صورت تمام و کمال است. با استفاده از این ارز دیجیتال، کلیه اطلاعات فرستنده، گیرنده، مقدار وجه انتقالی و… رمزنگاری شده و تنها توسط خود فرد مشخص شود که چه اطلاعاتی برای سایر افراد قابل دستیابی باشد. زی کش که با نماد ZEC نمایش داده می‌شود، برپایه‌ی تکنولوژی بلاک‌ چین توسعه داده شده و از نوع ارزهای غیرمتمرکز است.

کاردانو

این ارز دیجیتال که قابلیت پشتیبانی از قراردادهای هوشمند را دارد در سال ۲۰۱۷ به بازار عرضه شد. کاردانو از الگوریتم «اثبات سهام» برای تایید تراکنش‌ها استفاده می‌کند. این یعنی دیگر مانند بیت کوین نیازی به سخت‌افزارهای قوی و مصرف زیاد انرژی برای تایید تراکنش‌ها نیست. کاردانو با نماد اختصاری ADA نشان داده می‌شود. کاردانو از نسل سوم بلاک‌چین است که برای رفع نواقص نسل‌های پیشین به وجود آمده است.

سولانا

در سال ۲۰۱۷، آناتولی یاکووِنکو و گرگ فیتزجرالد آزمایشگاه سولانا را تأسیس کردند. یاکووِنکو، در سال ۲۰۲۰ پروتکل سولانا و توکن SOL را به صورت عمومی منتشر کرد. سولانا یک بلاک‌چین رمزارزی با اثبات سهم است، با سرعت ۵۰ تا ۶۵ هزار تراکنش در ثانیه. سولانا یک ارز دیجیتال امن و غیرمتمرکز با الگوریتم اثبات زمان محسوب می‌شود. این ارز دیجیتال که با نام «قاتل اتریوم» نیز شناخته می‌شود، به سرعت به یکی از اکوسیستم‌های پیشتاز در حوزه بلاک‌چین تبدیل شده است.

ریپل 

ریپل توسط شرکت Ripple Labs در سال ۲۰۱۲ ایجاد شد. هدف اصلی ریپل تسهیل انتقالات بین‌المللی پول با هزینه کمتر و سرعت بیشتر نسبت به سیستم‌های سنتی بانکی است. بسیاری از بانک‌ها و موسسات مالی از پلتفرم ریپل برای بهبود کارایی و کاهش هزینه‌های انتقالات خود بهره می‌برند. ریپل از فناوری دفتر کل توزیع‌شده (Distributed Ledger) برای تسویه سریع تراکنش‌ها استفاده می‌کند. ریپل با نماد اختصاری XRP شناخته می‌شود.

و اما …

 فعالیت در بازار ارزهای دیجیتال کاملا تخصصی و پیچیده است و نیاز به صرف زمان و آموزش در این زمینه دارد. با توجه به نوسانات شدید این بازار، فعالیت بدون اطلاعات کافی در این حوزه ممکن است زیان‌های جبران ناپذیری به سرمایه‌گذاران وارد کند. به عنوان مثال ارزش یک واحد از رمز ارز لونا در تاریخ ۱۴۰۱/۰۲/۱۵، برابر ۸۷ دلار بود. اما تنها چند روز بعد و در تاریخ ۱۴۰۱/۰۲/۲۳ ارزش آن طی یک سقوط شدید به مبلغ ۰/۰۰۰۱۴۲ دلار کاهش یافت. در صورتی که وجود دامنه نوسان در بورس، اجازه چنین نوسانات شدید و در نتیجه زیان هنگفت معامله‌گران را نمی‌دهد.