نهاد مالی چیست و انواع آن کدامند؟

کسب دانش مالی و به‌کارگیری آن در این مسیر می‌تواند سرنوشت سرمایه‌گذاری افراد را تغییر دهد. افرادی که قصد سرمایه‌گذاری دارند اما دانش کافی برای فعالیت در بازار سرمایه ندارند، نیازمند سازمان یا نهاد مالی هستند که متخصص باشد. نهاد مالی به این گروه از افراد کمک می‌کند از فرصت‌های بازار سرمایه به نحو احسن استفاده کنند.

نهاد مالی چیست؟

بنگاه‌ها، سازمان‌ها یا موسسات اقتصادی که نقش واسط مالی را ایفا می‌کنند و به کار سرمایه‌گذاری مشغولند، نهاد مالی هستند. به بیانی ساده‌تر، نهادهای مالی سرمایه‌گذاری می‌کنند و امور مالی افراد بر عهده می‌گیرند. وجود این نهادها باعث می‌شود که سرمایه‌ افراد با سرعت بیشتر و هزینه‌‌ کمتر در گردش باشد.

در نتیجه یکی از ارکان مهم در بازارهای مالی به حساب می‌آیند و نقشی اساسی در اکوسیستم اقتصادی دارند. این روزها و با حاکمیت تورم بر اقتصاد، افراد مختلف برای حفظ دارایی خود راهی جز سرمایه‌گذاری ندارند اما همه آن‌ها علم و تخصص کافی برای سرمایه‌گذاری ندارند. نتیجه این شرایط، افزایش احساس نیاز به نهادهای مالی است.

حداقل وظیفه نهادهای مالی در چنین شرایطی اتخاذ استراتژی‌های بهینه برای حفظ ارزش دارایی سرمایه‌گذاران و افزایش آن است.

نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه ایران

این نهادها وظیفه واسطه مالی میان سرمایه‌گذاران و ناشران اوراق بهادار را برعهده دارند که به نوعی در تسهیل و تسریع امورات میان این دو، نقش موثری دارند.

نهادهای مالی دارای مجوز سازمان بورس

لیست نهادهای مالی که برای فعالیت در بورس مجوز دارند در سامانه کدال (codal.ir)موجود هستند که با بررسی آن‌ها می‌توان بهترین نهاد مالی را انتخاب کرد. همچنین مشاوران کارگزاری بورسی نیز در این امر می توانند راهنمای سرمایه‌گذاران باشند.

وظایف نهادهای مالی

• نهاد مالی مانند یک پل ارتباطی بین افرادی با مازاد منابع مالی و افرادی با کمبود منابع مالی عمل می‌کند و نقش برقراری ارتباط موثر بین این دو گروه را برعهده دارد.
• نظارت نهادهای مالی بر روند انجام معاملات باعث می‌شود ریسک معاملات تا حد زیادی کاهش پیدا کند.
• ارتباط با دیگر نهادها و انجام مکاتبات لازم با آن‌ها نیز از وظایف یک نهاد مالی است.
• انجام هماهنگی‌های لازم برای تشکیل جلسات در مورد نهادهای مالی و مسائل مرتبط با آن‌ها می‌تواند گامی مهم در راستای اهداف نهادهای مالی باشد.
• تدوین گزارش از اسناد و اطلاعات
• ارتباط و هماهنگی با دیگر نهادهای برون سازمانی

انواع نهادهای مالی

• بانک‌‌های تجاری
• شرکت ‌های تامین سرمایه
• شرکت‌‎‌های کارگزاری
• مشاوران سرمایه گذاری و سبدگردان‌ها
• صندوق‌‌های بازنشستگی
• شرکت‌های بیمه‌ای
• صندوق‌ زمین و ساختمان
• شرکت سپرده‌‌گذاری مرکزی
• صندوق‌های پوششی
• موسسات رتبه‌بندی اعتباری
• شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی

بانک‌های تجاری

بانک‌ها همواره از نهادهای مهم مالی برای هر کشور محسوب می‌شوند که در آن انواع خدمات مالی، ارائه وام‌ها و واسطه‌گری اعتباری انجام می‌شود که می‌توان به عنوان یک پشتوانه به آن‌ها نگاه انداخت.

شرکت‌‌های تامین سرمایه

این نوع شرکت‌ها هم به عنوان بنگاه‌های اقتصادی و خدمات مالی شناخته می‌شوند که سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف برای سرمایه‌گذاران و مشارکت در انواع سرمایه‌گذاری‌ها بخشی از خدمات آن‌ها محسوب می‌شود.

شرکت‌های کارگزاری

شرکت‌های کارگزاری که یکی دیگر از نهادهای مالی محسوب می‌شوند؛ واسطه‌های بازار سرمایه هستند که مهم‌ترین وظیفه‌شان خرید و فروش سهام و همچنین سایر اوراق پذیرفته شده در بورس است. کارگزاران، واسط بین خریداران و فروشندگان هستند و به ازای ارائه خدمات مختلف بورسی مبلغی را به ‌عنوان کارمزد از سهامداران دریافت می‌کنند.

این نهاد وظایف دیگری مانند سبدگردانی، ارائه مشاوره در زمینه سرمایه‌گذاری، مدیریت نقدینگی، آموزش و آشنا کردن سهامداران با قوانین و مقررات بازار سرمایه و… را نیز برعهده دارد.

شرکت‌های سرمایه‌گذاری

شرکت‌های سرمایه‌گذاری نیز از نهادهای فعال در بازار هستند که توانایی سرمایه‌گذاری در سهام، اوراق بهادار، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها، مؤسسات یا صندوق‌های سرمایه‌پذیر را در چارچوب قوانین و مقررات دارند. معمولا موضوع اصلی فعالیت این شرکت‌ها در اساسنامه‌ آن‌ها آمده است.

شرکت‌های سپرده‌گذاری منابع مالی و پس‌اندازهای خرد و کلان سرمایه‌گذاران را جمع‌آوری و آن‌ها را در مواردی که نام بردیم سرمایه‌گذاری می‌کنند و بخشی از سود کسب شده را به ‌عنوان کارمزد به خود اختصاص می‌دهند

صندوق‌های بازنشستگی

صندوق‌های بازنشستگی خدماتی مثل اعطا وام، خدمات مسافرتی و تفریحی و نیز پرداخت مستمری و حقوق بازنشستگان را در دستور کار خود قرار می‌دهند و اعتبار آن از وجوهی که از فیش حقوقی کارمندان کسر شده، تامین می‌شود. این صندوق‌ها بعضا در سرمایه‌گذاری‌های مختلف مثل بازار بورس و خرید سهام نیز ورود پیدا می‌کنند.

شرکت‌های بیمه

در سرتاسر جهان شرکت‌های بیمه یکی از مهمترین نهادهای سرمایه‌گذاری شناخته می‌شوند و در واقع سرمایه‌گذاری، قلب تپنده شرکت‌های بیمه است. این شرکت‌ها قسمت عمده حق بیمه دریافتی از مشتریان خود را در بازار اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند و تنها بخشی از آن را صرف جبران خسارت‌های ناشی از اتفاقات می‌کنند.

گفتنی است که  اگر سرمایه‌گذاری د‌ر بورس با یک رویکرد‌ صحیح و حساب‌شد‌ه صورت گیرد‌، می‌تواند‌ به عنوان یک منبع د‌رآمد‌ مطمئن برای شرکت‌های بیمه محسوب شود.

صندوق‌ زمین و ساختمان

صندوق سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان از نهادهای سرمایه‌ای که سرمایه‌گذاران در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند، در امورات ملکی مثل زمین، ساختمان و ساخت مراکز تجاری و مسکونی استفاده می‌کنند.

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه با نام اختصاری «سمات» در گروه نهادهای اجرایی قرار می‌گیرد چرا که وظیفه این نهاد، ثبت اموری است که در بازار بورس رخ می‌دهد. در سیستم شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، اوراق بهاداری که به نام سرمایه‌گذاران است و تمامی حقوق و عایدی‌های سهامداران مثل سود‌ تقسیمی، سهام جایزه و… ثبت می‌شود.

صندوق‌های پوششی

صندوق‌های پوششی نیز توسط افراد متخصص و متبحری اداره می‌شوند که با جمع‌آوری سرمایه‌ قشر بالای جامعه این دارایی‌ها را در حوزه‌های سودآور سرمایه‌گذاری می‌کنند. عضویت در صندوق‌های پوششی نیاز به سرمایه اولیه قابل توجه دارد، پس می‌توان نتیجه گرفت که مخاطب آن قشر توانگر جامعه است.

تمام این صندوق‌ها از اهرم‌های مالی وام در سرمایه‌گذاری‌های‌ خود استفاده می‌کنند و این موضوع باعث می‌شود که ریسک و بازدهی آن‌ها بالا باشد. این نوع صندوق‌ها مناسب افرادی است که روحیه ریسک‌پذیری دارند و به دنبال بازدهی چشمگیر هستند.

مؤسسات رتبه‌بندی اعتباری

از دیگر نهادهای مالی، موسسات رتبه‌بندی اعتباری است. کار این موسسات اندازه‌گیری احتمالات است. یعنی احتمال این که‌ شرکت‌ نتواند در آینده به تمام یا بخشی از تعهدات خود عمل کند را اندازه‌ می‌گیرند.

با این کار میزان ریسک اعتباری شرکت‌ها و بازدهی آن‌ها را مشخص و سپس اعلام می‌کنند. اعلام رتبه اعتباری شرکت‌ها نکته مهمی است که در تصمیم‌های سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و قانون‌گذاران بسیار تاثیرگذار است.

شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی

برای سرمایه‌گذاری لازم است که تصمیم‌ها بر مبنای اطلاعاتی صحیح، جامع، به‌روز و به موقع باشد. بنابراین به یک منبع نیاز داریم تا این اطلاعات را کسب کنیم. برای این منظور شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی به وجود آمدند تا داده‌ها و اطلاعاتی که بر تصمیم‌های سرمایه‌گذاران، مؤثر است را جمع‌آوری و پس از پردازش و طبقه‌بندی به آن‌ها را ارائه کنند.